Czy Chiny przegonią Zachód w wyścigu o krytyczne technologie?

 

Zachodnie demokracje przegrywają globalną konkurencję technologiczną, w tym wyścig o dokonanie przełomu naukowego i badawczego oraz zdolność do zatrzymywania globalnych talentów. A to kluczowe elementy leżące u podstaw rozwoju i kontroli najważniejszych światowych technologii, także tych, które jeszcze nie istnieją.

Z badania Australian Strategic Po­licy Institute – ASPI (www.aspi.org.au) wynika, że Chiny zbudowały podstawy, aby zająć pozycję wiodą­cego światowego supermocarstwa naukowego i technologicznego, zdobywając niekiedy oszałamiają­cą przewagę w badaniach o dużym wpływie w większości krytycznych i wschodzących dziedzin.

Światowa przewaga Chin rozciąga się na 37 z 44 technologii, które śledzi ASPI, obejmujących takie kluczowe dziedziny, jak: obronność, przestrzeń kosmiczna, robotyka, energia, środowisko, biotechnologia, sztuczna inteligencja (AI), zaawansowane materiały i kluczowe obszary technologii kwantowej. Critical Technology Tracker pokazuje, że w przypadku niektórych technologii wszystkie z 10 wiodących instytucji badawczych na świecie mają swoje siedziby w Chinach i generują łącznie dziewięć razy więcej publikacji naukowych o dużym wpływie niż kraj zajmujący drugie miejsce w rankingu (najczęściej USA). Warto zauważyć, że Chińska Akademia Nauk zajmuje wysokie (często pierwsze lub drugie) miejsce w wielu z 44 technologii uwzględnionych w Critical Technology Tracker.

Wysiłki Chin są wzmacniane przez import talentów i wiedzy: autorami jednej piątej znaczących artykułów z tego kraju są naukowcy z wykształceniem podyplomowym w krajach tzw. Five Eyes (sojusz wywiadowczy obejmujący Australię, Kanadę, Nową Zelandię, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone). Przewaga Chin jest więc wynikiem celowego działania i długoterminowo planowanej polityki, jak wielokrotnie podkreślał Xi Jinping i jego poprzednicy.

Kluczowym obszarem, w którym Chiny przodują, są technologie obronne i kosmiczne. Postępy Chin w zakresie pocisków hipersonicznych zdolnych do przenoszenia broni jądrowej podobno zaskoczyły wywiad USA w sierpniu 2021 r.

Gdyby narzędzie takie jak Critical Technology Tracker firmy ASPI zbierało i analizowało te dane dwa lata temu, duże zainteresowanie Pekinu i wiodące wyniki badań w tej dziedzinie byłyby łatwiejsze do zidentyfikowania, a jego postęp byłby mniej zaskakujący. To dlatego, że według analizy danych w ciągu ostatnich pięciu lat Chiny wygenerowały 48,49% światowych publikacji naukowych o dużym wpływie na temat zaawansowanych silników lotniczych, w tym naddźwiękowych, i posiadają siedem z 10 największych na świecie instytucji badawczych zajmujących się tym obszarem tematycznym.

Stany Zjednoczone zajmują drugie miejsce w większości z 44 technologii zbadanych w Critical Technology Tracker. Przodują obecnie w: obliczeniach wielkiej skali, obliczeniach kwantowych i szczepionkach. Zestaw danych ASPI pokazuje dużą przepaść między Chinami i Stanami Zjednoczonymi, jako dwoma wiodącymi krajami, a wszystkimi pozostałymi. Dane wskazują następnie na niewielką, drugorzędną grupę krajów, na czele z Indiami i Wielką Brytanią. Inne kraje, które regularnie pojawiają się w tej grupie – w wielu dziedzinach technologicznych – to: Korea Południowa, Niemcy, Australia, Włochy i (rzadziej) Japonia.

Według twórców raportu ważne jest, aby nie doszło w przyszłości do sytuacji, w której jeden lub dwa kraje zdominują nowe i wschodzące branże (co ostatnio miało miejsce w technologiach 5G), ale by jak najwięcej krajów miało stały dostęp do zaufanych i bezpiecznych dostaw technologii krytycznych.

Pozycja Chin w badaniach i dominująca koncentracja wiedzy specjalistycznej w strategicznych sektorach ma krótko – i długoterminowe implikacje dla krajów demokratycznych. W dłuższej perspektywie wiodąca pozycja badawcza Chin oznacza, że osiągnęły one sukces nie tylko w rozwoju technologicznym w prawie wszystkich sektorach, ale także w przyszłych technologiach, które jeszcze nie istnieją. Może to spowodować przeniesienie nie tylko rozwoju technologicznego i kontroli, ale także globalnej władzy i wpływów do państwa autorytarnego, w którym opracowywanie, testowanie i stosowanie krytycznych i wojskowych technologii nie jest przejrzyste i nie może być kontrolowane przez niezależne społeczeństwo obywatelskie i media.

W bliższej perspektywie ta przewaga – w połączeniu ze skutecznymi strategiami przekładania przełomowych odkryć badawczych na komercyjne systemy i produkty, które są wprowadzane do wydajnej bazy produkcyjnej – może pozwolić Chinom przejąć globalną kontrolę nad niektórymi krytycznymi technologiami.

Zagrożenia te są potęgowane przez gotowość Komunistycznej Partii Chin (KPCh) do stosowania technik przymusu poza globalnym porządkiem opartym na zasadach w celu karania rządów i przedsiębiorstw, w tym wstrzymywania dostaw technologii krytycznych. Ustalenia te powinny być dzwonkiem alarmowym dla demokratycznych narodów, które muszą szybko dążyć do strategicznego rozwoju technologii krytycznych.

Rządy na całym świecie powinny pracować wspólnie i indywidualnie, aby dogonić Chiny, a szerzej – muszą zwracać większą uwagę na światowe centrum innowacji technologicznych i strategicznej konkurencji: Indo-Pacyfik. Podczas gdy Chiny przodują, ważne jest, aby demokracje zdały sobie sprawę z siły ich potencjalnego zagregowanego przywództwa oraz zbiorowych mocnych stron regionów i ugrupowań (na przykład UE).

Partnerzy i sojusznicy muszą zintensyfikować działania i poważnie rozważyć takie kwestie, jak zarezerwowanie państwowych funduszy majątkowych na poziomie 0,5––0,7% dochodu narodowego brutto, przeznaczonych na: kapitał podwyższonego ryzyka i finansowanie badań, z dużą częścią zarezerwowaną dla wysokiego ryzyka i wysokich zysków moonshots (wielkie pomysły). Rządy powinny zaplanować m.in.:

● wizy technologiczne, friend-shoring oraz dotacje na badania i rozwój między sojusznikami,

● rewitalizację sektora uniwersyteckiego poprzez specjalistyczne stypendia dla studentów i technologów pracujących w czołówce badań nad technologiami krytycznymi,

● restrukturyzację systemów podatkowych w celu skierowania kapitału prywatnego w stronę kapitału podwyższonego ryzyka oraz zintensyfikowania wysiłków na rzecz obiecujących nowych technologii,

● nowe partnerstwa publiczno-prywatne i centra doskonałości w celu zwiększania możliwości komercjalizacji badań.

 

 

Społeczności wywiadowcze mają do odegrania kluczową rolę zarówno w informowaniu decydentów, jak i budowaniu zdolności. Jedną z rekomendacji jest, aby kraje Five Eyes wraz z Japonią zbudowały wywiadowcze centrum analityczne skoncentrowane na Chinach i technologii (począwszy od danych wywiadowczych typu open source).

Technologie o znaczeniu krytycznym stanowią już podstawę światowej gospodarki i naszego społeczeństwa. Są wszechobecne i niezbędne – od energooszczędnych mikroprocesorów w smartfonach po zabezpieczenia umożliwiające korzystanie z bankowości internetowej i dokonywanie zakupów. Odblokowują produkcję zielonej energii i wspierają przełomy medyczne. Stanowią również podstawę zdolności wojskowych na polu bitwy, podstawę nowych technik wojny hybrydowej i mogą zapewnić agencjom wywiadowczym znaczną przewagę nad przeciwnikami.

Zaledwie kilka lat temu naród mógł skoncentrować swoje badania, wydobycie zasobów i energię produkcyjną na swoich mocnych stronach, mając pewność, że międzynarodowe łańcuchy dostaw zapewnią równowagę potrzebnych towarów. Ten świat odszedł, zmieciony przez COVID-19, geopolitykę i zmiany w globalnych łańcuchach dostaw. Kraje wykazały również chęć wstrzymania dostaw krytycznych materiałów jako środka przymusu ekonomicznego, a w wyniku rosyjskiej inwazji na Ukrainę większą część świata ogarnia kryzys energetyczny.

Wspomniany raport i witryna Critical Technology Tracker wypełniają globalną lukę, wskazując, które kraje, uniwersytety i przedsiębiorstwa przodują w wysiłkach na rzecz rozwoju innowacji naukowych i badawczych, w tym przygotowania przełomów w zakresie technologii krytycznych. Zapytania w bazie danych pozwoliły zidentyfikować odpowiedni zestaw dokumentów dla każdej technologii.

Chiny są bardziej zaawansowane w większej liczbie obszarów, niż sądzono. Są wiodącym krajem w 37 technologiach z 44 ocenianych, często prowadząc ponad pięć razy więcej badań o dużym wpływie niż najbliżsi konkurenci. Oznacza to, że tylko siedem z 44 analizowanych technologii jest obecnie kierowanych przez kraje demokratyczne – we wszystkich przypadkach są to Stany Zjednoczone.

 

 

Stany Zjednoczone utrzymują swoje mocne strony w projektowaniu i rozwoju zaawansowanych urządzeń półprzewodnikowych i przodują w badaniach nad komputerami o dużej wydajności oraz zaawansowanym projektowaniu i wytwarzaniu układów scalonych. Są również liderem w kluczowych obszarach obliczeń kwantowych i szczepionkach (oraz produkcji medycznych środków zaradczych).

Wyścig o miano kolejnej najważniejszej potęgi technologicznej toczy się zaciekle między Wielką Brytanią a Indiami, które zajmują miejsca w pierwszej piątce krajów w 29 z 44 technologii. Tuż za nimi plasują się Korea Południowa i Niemcy, które są w pierwszej piątce krajów odpowiednio w 20 i 17 technologiach. Australia jest w pierwszej piątce pod względem dziewięciu technologii, tuż za nią znajdują się Włochy (siedem technologii), Iran (sześć), Japonia i Kanada (po cztery). Rosja, Singapur, Arabia Saudyjska, Francja, Malezja i Holandia znajdują się w pierwszej piątce pod względem jednej lub dwóch technologii. Wiele innych krajów, w tym Hiszpania i Turcja, regularnie znajduje się w pierwszej dziesiątce, ale nie w pierwszej piątce.

Oprócz śledzenia, które kraje są w czołówce, Critical Technology Tracker pokazuje, które organizacje – uniwersytety, firmy i laboratoria – przodują w poszczególnych technologiach. Przykładowo: holenderski Delft University of Technology ma przewagę w wielu technologiach kwantowych.

Istnieje ludzki wymiar rozwoju technologii, który również trzeba uwzględnić w ocenie możliwości technologicznych. Innowacje są ostatecznie wynikiem pracy badaczy, naukowców i projektantów, którzy przez całe życie szkolili się i doświadczali, co doprowadziło do ich przełomowych odkryć.

 

 

Zrozumienie, gdzie ci badacze rozpoczęli swoją zawodową podróż, gdzie przeszli szkolenie, które zapewniło im pozycję lidera w swoich dziedzinach, a wreszcie, gdzie są teraz, gdy dokonują swoich odkryć, daje obraz tego, jak dobrze kraje konkurują ze sobą pod względem zdolności do przyciągania i zatrzymywania wykwalifikowanych naukowców z globalnej puli talentów.

Kim są osoby publikujące wyniki badań o dużym wpływie, które doprowadziły Chiny do imponującej przewagi? Gdzie się uczyły i szkoliły? Odnośnie do dziedziny zaawansowanych silników lotniczych (w tym naddźwiękowych), o których Chiny publikują ponad cztery razy więcej badań o dużym wpływie niż USA (2. miejsce), istnieją dwa kluczowe spostrzeżenia. Po pierwsze większość (68,6%) wpływowych autorów kształciła się na chińskich uniwersytetach, a obecnie pracuje w chińskich instytucjach badawczych. Po drugie Chiny przyciągają do pracy talenty z krajów demokratycznych: 21,6% wpływowych autorów ukończyło studia podyplomowe w jednym z krajów Five Eyes (USA – 9,8%, Wielka Brytania – 7,8%, Kanada – 3,9%), po 2% zostało przeszkolonych w UE i Japonii. Chociaż nie zostało to określone ilościowo w tej pracy, jest bardzo prawdopodobne, że będzie to połączenie obywateli Chin, którzy wyjechali za granicę na szkolenie i przywieźli z powrotem do Chin swoją nowo zdobytą wiedzę, oraz cudzoziemców przenoszących się do Chin w celu podjęcia pracy w instytucji badawczej lub firmie.

Wiodące na świecie instytuty badawcze zazwyczaj zapewniają również szkolenia dla następnego pokolenia innowatorów poprzez wysokiej jakości studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie oraz możliwości zatrudnienia, w ramach których młodsi naukowcy są mentorami ekspertów. Ponieważ w Chinach działa siedem z 10 największych na świecie instytucji badawczych zajmujących się zaawansowanymi silnikami lotniczymi (w tym naddźwiękowymi), ich system szkolenia jest w dużej mierze oddzielony – istnieje wystarczająca masa krytyczna krajowej wiedzy specjalistycznej, aby wyszkolić następne pokolenie czołowych naukowców. Jednak osoby przeszkolone za granicą, które są pozyskiwane do pracy w chińskich instytucjach, zapewniają też stały dopływ nowych pomysłów oraz technik.

Niezależnie od tego, czy przedmiotem zainteresowania są silniki odrzutowe, czy zaawansowana robotyka, przekształcenie wyników badań – bez względu na to, jak imponujące – w główne zdobycze technologiczne może być trudne i wymagać innych wkładów (oprócz wysokiej jakości badań). Jednak to, co daje nowy Critical Technology Tracker firmy ASPI – poza zbiorami danych prezentujących wyniki badań – to wyjątkowy wgląd w strategię, intencje i potencjalne możliwości. Daje również cenną orientację w rozprzestrzenianiu się i koncentracji globalnej wiedzy specjalistycznej w wielu krytycznych obszarach.

Odkrycia te powinny być dzwonkiem alarmowym dla demokratycznych narodów. Obecnie bardziej niż kiedykolwiek konieczne jest, aby przywódcy polityczni, decydenci, przedsiębiorstwa i społeczeństwo obywatelskie wykorzystywali empiryczne dane z otwartego źródła do podejmowania decyzji w różnych obszarach technologicznych, tak aby w nadchodzących latach i dziesięcioleciach mogli czerpać korzyści z nowych polityk i inwestycji, które muszą teraz poczynić. Aby zlikwidować ogromną i pogłębiającą się lukę, wiele krajów musi pilnie wprowadzić zmiany w polityce, zwiększyć inwestycje i wzmocnić globalną współpracę. Koszty nadrobienia zaległości będą znaczne, ale koszty zaniechania działań mogą być znacznie większe.

 

Źródło: www.aspi.org.au