Jak opatentować wynalazek – skrócony poradnik na przykładzie rotacyjnego bloku zaworowego

Wielu wynalazców, w tym czytelników „Mechanika”, ma na co dzień do czynienia z rozwiązaniami technicznymi i wynalazkami. Ogromna liczba nowych patentów, które uzyskały ochronę, to udoskonalenia istniejących maszyn czy narzędzi, które powstają z inżynierskich pomysłów. Wynalazki te podbijają świat na wielką skalę i stają się wartością, która realnie wpływa na nasze życie. Mają też odzwierciedlenie w zyskach dla swoich twórców i zgłaszających. Zdarza się jednak, że innowacje, które odniosłyby globalny sukces, nie wychodzą poza zacisze pracowni projektowej.

Rosną nakłady na kampanie reklamowe dotyczące własności intelektualnej oraz dotacje na badania i rozwój nowoczesnych technologii. Mimo to wciąż się zdarza, że twórcy nie mają świadomości, iż wynalazki warto chronić.

Wsparcie w tych kwestiach powinno być w głównej mierze uzyskiwane od rzeczników patentowych. Oni przeprowadzają przez zawiłe meandry prawa patentowego i dobierają strategię działania do potrzeb zgłaszającego. Rzecznicy patentowi pomagają chronić własność intelektualną we wszystkich dziedzinach, zgodnie ze specjalizacją, w której działają. Stąd w kancelarii patentowej można odnaleźć rzeczników patentowych zarówno z wykształceniem mechanicznym, elektrycznym, chemicznym czy biologicznym, jak i prawnym. Rzecznicy patentowi współpracują z różnymi sektorami przemysłu, instytucjami naukowymi, a także z indywidualnymi twórcami, chcącymi zabezpieczyć swoje prawa.

Tak było również w przypadku Marcina Szroma i Krzysztofa Pluty, którzy zgłosili swój wynalazek do Urzędu Patentowego, korzystając z pomocy kancelarii patentowej JWP.

 

Istotne usprawnienie w hydraulice i pneumatyce

Przedmiotem prezentowanego w tym artykule wynalazku jest napędowy zespół wyzwalający, będący częścią rotacyjnego bloku zaworowego, oraz rotacyjny blok zaworowy. Taki rotacyjny blok zaworowy ma zespół wyzwalający sterowany pojedynczym napędem. Dzięki temu możliwe jest aktywowanie w dowolnej kolejności dowolnej liczby zaworów jednocześnie w układach hydraulicznych i pneumatycznych.

W dorobku technicznym konstrukcji zaworów i ich sterowania nie ma rozwiązania, w którym pełną funkcjonalność uzyskano by z użyciem pojedynczego napędu, bez konieczności przezbrajania mechanicznego. Dotychczasowe rozwiązania nie zapewniają dowolnej sekwencji pracy zaworów. Natomiast w rozwiązaniach, które to zapewniają, mechanizmy wyzwalania, uruchamiania i aktywowania zaworu znajdują się w każdym zaworze (np. w cewce elektromagnetycznej) lub potrzeba kilku niezależnych napędów. Wynika to z wymogu uruchamiania w trakcie pracy poszczególnych zaworów pojedynczo bądź grupami. Stąd celem wynalazku jest zapewnienie wspólnego mechanizmu wyzwalania grupy zaworów.

Twórcy wynalazku chcą dostarczyć rozwiązanie, w którym zmiana sekwencji oraz ilości pracy zaworów nie wymaga przezbrojenia mechanicznego. Ich zamiarem jest także zapewnienie pełnej funkcjonalności i zmian sekwencyjności, którą uzyskuje się z użyciem pojedynczego napędu. Osiągnięto to wszystko przez napędowy zespół wyzwalający, będący częścią rotacyjnego bloku zaworowego, i rotacyjny blok zaworowy zawierający napędowy zespół wyzwalający.

Taki rotacyjny blok zaworowy z zespołem wyzwalającym sterowanym pojedynczym napędem pozwala na aktywowanie w dowolnej kolejności dowolnej liczby zaworów jednocześnie. Wyzwalanie, uruchamianie i aktywowanie zaworów następuje pojedynczo bądź grupami z użyciem pojedynczego dla bloku zaworowego mechanizmu wyzwalającego. Poszczególne zawory mogą być w układzie kołowym, liniowym bądź mieszanym – kołowo-liniowym. W rozwiązaniu można zastosować dowolną liczbę zarówno zaworów, jak i palców aktywujących. Zaletą wynalazku jest to, że pozwala on na efektywne sterowanie zaworami z użyciem tylko pojedynczego napędu. Zapewnia to łatwość użytkowania i ekonomię z uwagi na możliwość łatwego i szybkiego zaprogramowania sekwencji uruchamiania zaworów. Rotacyjny blok zaworowy i napędowy zespół wyzwalający mają przemysłowe zastosowanie w sterowaniu zaworami w dziedzinie hydrauliki i pneumatyki.

 

 

Istotna przesłanka patentowa – przemysłowa stosowalność!

Inspiracją do stworzenia tego rozwiązania były doświadczenia jego twórców płynące z długoletniej pracy w przemyśle automotive. Pojedyncze zawory i bloki zaworowe mają wiele nowych zastosowań w przemyśle. Wyzwanie pojawia się jednak, kiedy produkt zaczyna wymagać większej liczby zaworów. Stosuje się wtedy bloki zaworowe będące prostą multiplikacją pojedynczych zaworów, a każdy z nich (zaworów) ma własny napęd oraz sterowanie. Takie produkty są więc drogie i skomplikowane; same automatyczne linie montażowe zaworów kosztują już kilkanaście milionów euro.

Twórcy wynalazku skonstruowali rozwiązanie redukujące napęd bloku zaworowego do pojedynczego silnika krokowego. Jest ono proste w montażu i zapewnia takie same funkcje, jak skomplikowane konstrukcyjnie produkty liderów światowego rynku. Wyrafinowany układ aktywujący zapewnia innowacyjność oraz znacząco redukuje koszty producenta.

 

Istotna rola rzecznika patentowego w rozwoju wynalazku

Samo rozwiązanie techniczne i innowacyjny pomysł to dopiero początek drogi. Ważne jest uzyskanie ochrony patentowej na rynku polskim oraz na rynkach światowych. W tej drodze niezbędny jest rzecznik patentowy. Jest on nie tylko prawnikiem, ale też inżynierem – aktywnym współpracownikiem twórców. Uzyskany patent oraz ochrona praw to wspólne zwycięstwo będące zwieńczeniem długich analiz aktualnego stanu techniki, sformułowania zastrzeżeń patentowych oraz redakcji opisu. Zaufanie do rzecznika jest tutaj krytyczne. W naszym przypadku trafiliśmy na znakomitą kancelarię – mówi Marcin Szrom, zgłaszający wynalazek.

Zgłaszający mając świadomość, że proces uzyskiwania ochrony jest skomplikowany i czasochłonny, zwrócił się do kancelarii patentowej JWP o wsparcie procesu komercjalizacji swojego wynalazku przez rzecznika patentowego. Pełnomocnik służył doradztwem oraz dokładnie wyjaśniał i informował o zasadach, które są niezbędne do prawidłowego wypełnienia wymogów formalnych na każdym etapie.

 

Badania patentowe – klucze do sukcesu

Proces uzyskiwania ochrony rozwiązania rozpoczął się od badania patentowego. Na ówczesnym etapie prac nad urządzeniem przeprowadzono badanie stanu techniki. Badanie takie jest dobrą podstawą do dalszych analiz i badań, takich jak badanie stanu prawnego wskazanych dokumentów, analiza zakresu ochrony, badanie czystości patentowej oraz badanie zdolności patentowej. Badanie zdolności patentowej polega przy tym na odszukaniu dokumentów patentowych stanowiących bliski stan techniki oraz ocenie zbieżności cech w nich ujawnianych z cechami rozwiązania będącego przedmiotem badania pod kątem zdolności patentowej.

Dogłębne przeszukanie stanu techniki należy przeprowadzić na wczesnym etapie procesu twórczego, a następnie profesjonalnie zweryfikować podczas procedur patentowych. Wyszukane podczas badania dokumenty na dalszym etapie często zostają przedstawione w dokumentacji zgłoszenia patentowego. Jest to obowiązkowym elementem w sporządzaniu opisu patentowego. Na podstawie znanego stanu techniki wykazuje się problem techniczny do rozwiązania i precyzuje cel rozwiązania, a także wskazuje jego zalety. Podobne poszukiwanie pod kątem zdolności patentowej przeprowadzane jest przez ekspertów urzędów patentowych na wstępnym etapie zgłoszenia – pomaga to przy dalszym rozpatrywaniu zdolności patentowej i może dać twórcy informację o szansach na uzyskanie ochrony. Zaangażowanie rzecznika patentowego na wczesnym etapie pozwala na profesjonalne doradztwo w kwestii strategii patentowej.

 

Patentowe ABC

Zgodnie z przepisami prawa własności przemysłowej wynalazek zgłaszany do Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej, poza wymogami formalnymi, musi spełniać także przesłanki patentowalności, poprzez posiadanie przymiotu: nowości, poziomu wynalazczego i wspomnianego wcześniej przemysłowego stosowania. To warunkuje udzielenie patentu.

Patent jest przyznawany przez powołane do tego urzędy (np. Europejski Urząd Patentowy – European Patent Office, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej). Dają one właścicielowi prawo do wyłącznego korzystania z rozwiązania w sposób zarobkowy i zawodowy na danym terytorium, o ile nie narusza to rozwiązań innych osób.

Faktyczna ochrona wynalazku rozpoczyna się od momentu jego zgłoszenia. Należy pamiętać, by nie ujawniać rozwiązania przed zgłoszeniem w Urzędzie Patentowym. Stosowne postępowanie zgłoszeniowe może przebiegać z udziałem rzeczników patentowych, którzy znają procedury i wymogi Urzędu Patentowego, właściwości innowacyjnych rozwiązań oraz potrzeby twórców i opracowują optymalny plan ochrony wynalazku. Ze względu na możliwość równoległego prowadzenia przez różnych twórców prac nad nowymi rozwiązaniami technicznymi obowiązuje zasada, że prawo wyłączne jest przyznawane temu, kto pierwszy dokonał zgłoszenia.

 

Droga do sukcesu wymaga mapy

Stworzenie innowacyjnego rozwiązania to początek drogi do sukcesu. Aby go osiągnąć, ważna jest jednak także skuteczna, odpowiednio dobrana strategia ochrony. Umożliwi ona twórcy czerpanie maksimum korzyści z eksploatacji wynalazku i pozwoli mu na zwrot nakładów poniesionych na badania i rozwój oraz zapewni monopol na rynku. Patent daje monopol na zastrzeżone rozwiązanie, pozwala np. zabronić stosowania wynalazku innym podmiotom bez zgody uprawnionego. Tym samym staje się znaczącym składnikiem majątku firmy.

W zależności od przyjętej strategii ochrony prawa wyłącznego istnieje możliwość ubiegania się o ochronę: w trybie krajowym (np. w Polsce), w trybie europejskim oraz w trybie międzynarodowym (PCT – Patent Cooperation Treaty). Każdy z tych trybów pozyskiwania ochrony wymaga przestrzegania odpowiednich reguł. Właśnie dlatego zaleca się powierzenie zgłoszenia wynalazku rzecznikom patentowym wyspecjalizowanym w danej dziedzinie nauki, którzy przy wyborze strategii ochrony pomagają opracować optymalną ochronę wynalazku na wskazanych rynkach docelowych.

W przypadku rozwiązania pana Marcina Szroma zgłaszający zdecydował się w pierwszej kolejności na dokonanie zgłoszenia wynalazku w trybie krajowym przed Urzędem Patentowym RP, zastrzegając tym samym pierwszeństwo. Po takim zastrzeżeniu prowadzone były rozmowy z kontrahentami dotyczące wprowadzenia urządzenia na rynek.

Jak mówi Marcin Szrom: W chwili obecnej testowane są dwa potencjalne zastosowania dla tego patentu. Pierwsze z nich to zastosowanie w pneumatycznych układach masażu w siedzeniach samochodowych. Drugie to systemy nawadniania ogrodów. Zwłaszcza to drugie zastosowanie ma duży potencjał, jako że znacząco redukuje koszty, poprawiając żywotność i prostotę produktu.

Uproszczenie konstrukcji bloków zaworowych i ich sterowanie znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu, stąd ważne było dla Zgłaszającego dokonanie zgłoszeń poza granicami Polski. Wyboru dokonywano na podstawie rozmów z potencjalnymi odbiorcami w takich rejonach, jak Europa, rynek USA czy chiński, gdzie skoncentrowana jest największa liczba fabryk i linii produkcyjnych na świecie.

Planowanie dokonywania zgłoszeń w procesie patentowania można wykorzystać strategicznie w celu zaoszczędzenia czasu lub optymalizacji kosztów proceduralnych.

W zależności zatem od przyjętej strategii ochrony patentowej można podjąć działania w celu ubiegania się o ochronę patentową poprzez: zgłoszenie międzynarodowe w trybie PCT, zgłoszenie europejskie w trybie EPC lub zgłoszenia zagraniczne w wybranych krajach świata, i w takim przypadku ważne jest dokonanie zgłoszenia w terminie do 12 miesięcy od daty zgłoszenia polskiego.

 

 

Patent skuteczną ochroną

Uzyskanie patentu gwarantuje mocną i skuteczną ochronę prawną innowacyjnego rozwiązania. Przykładowo: zgłoszenie międzynarodowe w trybie PCT (Patent Cooperation Treaty – Układ o współpracy patentowej) dokonywane jest poprzez WIPO (World Intellectual Property Organization – Światowa Organizacja Własności Intelektualnej). Procedura pozwala na dokonanie jednego zgłoszenia, które będzie równoważne w 157 państwach należących do układu. Należy podkreślić, że jest to jedynie procedura zgłoszeniowa – faza międzynarodowa kończy się wraz z uzyskaniem urzędowego raportu z poszukiwań w stanie techniki (ewentualnie – po wstępnym badaniu merytorycznym). Do zakończenia fazy międzynarodowej, która następuje zasadniczo w 30–31 miesiącu od daty pierwszeństwa, konieczne jest wejście w fazę krajową/regionalną w wybranych urzędach. Po wejściu w fazę krajową/regionalną zgłoszenie jest już traktowane bardzo podobnie jak każde zgłoszenie dokonywane w danym urzędzie i jest poddawane badaniu merytorycznemu niezależnie przez każdy urząd.

Europejskie zgłoszenie wynalazku polega na dokonaniu jednego zgłoszenia oraz uiszczeniu jednej opłaty urzędowej w Europejskim Urzędzie Patentowym. Tym samym automatycznie po udzieleniu i zwalidowaniu patent będzie obowiązywał w 39 państwach członkowskich będących stronami Konwencji o Patencie Europejskim. Dopiero po udzieleniu patentu europejskiego uznaje się jego ważność w wybranych państwach w terminie trzech miesięcy od daty publikacji informacji o patencie w Biuletynie Europejskiego Urzędu Patentowego.

Można się również zdecydować na procedurę europejskiego patentu jednolitego. Jest on prawem obowiązującym jednocześnie i niepodzielnie w 17 krajach członkowskich Unii Europejskiej. W Europie działa również Jednolity Sąd Patentowy (Unified Patent Court – UPC), przy czym Polska na obecnym etapie nie przystąpiła do systemu UPC. Kraje, które przystąpiły do systemu UPC, to: Austria, Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Portugalia, Słowenia, Szwecja.

Przemyślana strategia składania zgłoszeń pozwala firmom nie tylko przyspieszyć proces uzyskiwania ochrony, ale także, w razie potrzeby, odłożyć decyzje w czasie. Taką też strategię przyjęli twórcy, którzy zlecili kancelarii JWP Rzecznicy Patentowi dokonanie zgłoszeń poza obszarem Polski. W czasie procedowania zgłoszenia międzynarodowego PCT przez urząd klient prowadził rozmowy z potencjalnymi partnerami biznesowymi zainteresowanymi wdrożeniem wynalazku w swoim regionie. Zgłaszający podjął decyzję o wyborze fazy regionalnej Europejskiej i pojedynczych krajów o dużym potencjale produkcyjnym. Taka decyzja pozwoliła na wydłużenie czasu na podjęcie kolejnych rozmów z odbiorcami urządzenia na terenie Europy, aż do momentu publikacji i wyboru krajów walidacyjnych należących do EPO. Każdy wybór kraju wiąże się bowiem nie tylko z uiszczeniem opłat urzędowych w danym kraju i honorarium rzecznika patentowego, ale też z wnoszeniem corocznych opłat za utrzymanie prawa w mocy.

Po uzyskaniu patentu na wynalazek konieczne jest wnoszenie corocznych opłat za ochronę oraz monitorowanie branży (konkurencji) i reagowanie w sytuacji, gdy inne podmioty naruszają patent. Opisana strategia pozwoliła na uzyskanie wyłączności na wprowadzanie tego typu urządzeń do obrotu oraz zabezpieczyła prawa twórców.

W kreowaniu solidnej marki i silnej pozycji firmy na rynku ważne jest zaangażowanie już na wczesnym etapie projektu rzecznika patentowego, który rozumie wynalazek i cele biznesowe firmy. Dzięki temu wraz ze zgłaszającymi i twórcami skutecznie wspiera budowanie portfolio przedsiębiorstwa.

 

Łukasz Zagórski, rzecznik patentowy
JWP Rzecznicy Patentowi