Próba analitycznego skorelowania stopowości staliwa z wielkością zużycia przez tarcie próbek w stanie surowym i z warstwą azotowaną

STRESZCZENIE: W pracy przedstawiono wyniki analitycznej oceny przebiegu zużycia przez tarcie grupy staliw stopowych o zróżnicowanym składzie chemicznym Cr-Mo-V-Cu w stanie surowym i z warstwą azotowaną.
    Badanie przebiegu zużycia przez tarcie suche przeprowadzono zgodnie z normą PN-83/H-04302 – trzy wałeczki stożek. W charakterze przeciwpróbek użyto stożków wykonanych ze stali 40H, ulepszonych cieplnie na twardość 48÷50 HRC.
    Badanie zużycia realizowano przy stałym nacisku w czasie tarcia 50 s oraz w czasie wydłużonym do 350 s.
    Obróbkę wyników wykonano przy pomocy rutynowego programu komputerowego EXCEL 2000, próbując skorelować wielkość zużycia (mierzoną względnym przemieszczeniem się stożka w zależności od czasu tarcia) dla różnych wartości stopowości staliwa.
    Jako parametru charakteryzującego skład chemiczny staliwa przyjęto stopowość staliwa określoną jako sumę procentową składników stopowych występujących w staliwie. Do oceny stopowości brano pod uwagę takie pierwiastki jak : Mn, Si, Cr, Mo, V, Cu.
    Celem zrealizowanych badań było określenie wpływu stopowości staliwa i procesu azotowania na przebieg zużycia przez tarcie, z uwzględnieniem wpływu stopowości staliwa na przebieg zużycia warstwy azotowanej.

SŁOWA KLUCZOWE: zużycie przez tarcie, staliwa stopowe.

ABSTRACT: In this elaboration the results of the analytical estimation of wear by friction of the group of alloy cast steels with different chemical composition Cr-Mo-V-Cu in specimens in crude state and with nitrided layer were presented.
    Investigation of wear by dry friction was carried out according to PN-83/H-04302 standard - three rollers cone.
    The examination of wear was achieved at constant pressure in time of friction 50 seconds.
    As a parameter characterizing the chemical composition of cast steel, alloy cast steel was taken (defined as the sum of the percentage of alloying elements that were present in the cast steel). For the assessment of alloy such elements as: Mn, Si, Cr, Mo, V, Cu were taken into consideration.
    The aim of the completed research was determining the effect of alloy and nitriding process on the development of wear by friction.

KEYWORDS: of wear by friction, alloy cast steels.

BIBLIOGRAFIA / BIBLIOGRAPHY:

• Tacikowski J., Burakowski T.: Ewolucja procesu azotowania i jej związki z eksploatacją. Problemy eksploatacji nr 1, 1998, s.119-130.
• Budzynowski T.: Studium teoretyczne i praktyczne azotowania gazowego tworzyw konstrukcyjnych. Monografia, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2003.
• Budzynowski T.:Selected problems o fan analytic study of the effects nitridation of steel and cast steel. Monografia, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2005.
• Budzynowski T.: Skład chemiczny tworzywa, struktura i parametry warstw azotowanych na stalach i staliwach stopowych, a ich wybrane właściwości eksploatacyjne. Praca statutowa nr 3/2339/22/P/2006 Politechnika Radomska, Wydział Mechaniczny, Radom 2006. Materiały niepublikowane.
• Kabała-Trzaskowiska A., Budzynowski T.: Analiza metalograficzna tworzenia się warstwy azotowanej na staliwach stopowych w stanie surowym. Inżynieria Materiałowa nr 5, 2005, s. 403-404.
• Budzynowski T., Kabała-Trzaskowiska A., Paterek K.: Badanie kinetyki tworzenia się warstwy azotowanej na stalach, staliwach i żeliwach. Ocena własności użytkowych. Praca własna 1987/06/P/2002. Politechnika Radomska, Radom 2002. Materiały niepublikowane.
• Budzynowski T., Kabała-Trzaskowiska A., Chałko L.: Analiza przebiegu zużycia warstw azotowanych w zależności od składu chemicznego staliwa. Prace naukowe ”Transport”1/26/2008. V Kongres Naukowo-Techniczny LDG TRANS Szczyrk, 23-25 kwiecień 2008, s. 37-39.
• Chałko L.: Badanie wpływu zawartości Cr, Mo, V na wybrane własności staliwa typu Cr-Mo-V-Cu-Ni. Monografia. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2007.

DOI: http://dx.doi.org/10.17814/mechanik.2015.3.121